Membanteras ketidakjaminan makanan dalam kalangan miskin bandar dengan inovasi sensor

Oleh: Dr. Muhammad Ameerullah Sahudin

Di Malaysia, kekurangan zat makanan dalam kalangan kanak-kanak, terutamanya yang disebabkan oleh ketakjaminan makanan , telah meningkat dengan kadar yang membimbangkan walaupun terdapat stok makanan yang mencukupi daripada sisa makanan yang boleh dimakan. Menurut Kajian Kesihatan dan Morbiditi Kebangsaan 2019, kelaziman bagi pembaziran, bantut, dan kurang berat badan di kalangan kanak-kanak Malaysia di bawah umur lima tahun masing-masing adalah 9.4%, 21.8%, dan 14.1%. Kelaziman bantut bagi kanak-kanak menjadi perkara yang amat membimbangkan, dengan satu daripada setiap lima kanak-kanak di bawah umur 5 tahun mengalami masalah ini. Perbandingan dengan negara berpendapatan pertengahan tinggi yang lain, kelaziman bantut di Malaysia adalah hampir tiga kali ganda lebih tinggi. Kajian terdahulu menunjukkan bahawa ketakjaminan makanan boleh meningkatkan kemungkinan obesiti dalam kalangan kanak-kanak. Walau bagaimanapun, hubungan antara ketakjaminan makanan isi rumah dan obesiti dalam kalangan kanak-kanak belum dikaji dengan mendalam di negara-negara membangun, terutamanya dalam kalangan miskin bandar.

Masalah ini dijangka akan bertambah buruk disebabkan oleh kesan pandemik terhadap keselamatan makanan. Memperbaiki status pemakanan kanak-kanak, khususnya dalam kalangan isi rumah yang mengalami ketakjaminan makanan, adalah penting untuk kanak-kanak hari ini dan kedewasaan mereka kelak. Penyelamatan makanan berfungsi sebagai strategi utama untuk menangani pembaziran makanan dan ketakjaminan makanan secara serentak. Antara alat inovatif yang direka untuk pemantauan makanan, teknologi sensor menawarkan integrasi dan penyesuaian yang tinggi. Walau bagaimanapun, penggunaannya untuk menangani peluang penyelamatan makanan yang sensitif terhadap masa masih kurang diterokai. Selain itu, infrastruktur penyelamatan makanan yang mampan, yang mengoptimumkan faktor pemakanan, ekonomi, dan persekitaran masih kurang dalam amalan semasa dalam kalangan peruncit dan bank makanan. Penting juga untuk ditekankan bahawa menangani ketakjaminan makanan lebih daripada sekadar memberi makan kepada orang yang lapar, tetapi juga memastikan pemakanan yang mencukupi dicapai melalui pemakanan yang betul.

Strategi pelbagai aspek telah dirancang untuk menangani isu sosial dan kesihatan ini. Oleh itu, satu program telah ditubuhkan untuk merancang strategi penyelamatan makanan baru yang dipacu oleh model derma makanan berasaskan sensor yang mampan dan intervensi yang fokus pada pemakanan. Para penyelidik Universiti Malaya (dipimpin oleh Dr. Muhammad Ameerullah Sahudin) telah membangunkan model matematik untuk membina sistem penyelamatan makanan pada peringkat peruncitan untuk isi rumah yang mengalami ketakjaminan makanan di Malaysia dengan mengambil kira aspek sosial, ekonomi, dan persekitaran. Dengan konsep baru dan alat pemodelan yang dibangunkan daripada projek perintis ini, program ini mempunyai visi untuk mewujudkan sistem penyelamatan makanan pelbagai peringkat yang mampan bagi menamatkan masalah kelaparan.

Projek ini telah melibatkan penyertaan aktif daripada beberapa pihak berkepentingan, termasuk kumpulan komuniti Persatuan Penduduk Bandar Baru Sentul, Jabatan Kesihatan Awam PPUM, dan Mydin Holdings Berhad. Penglibatan komuniti adalah penting, kerana ia menyumbang dengan ketara kepada kejayaan program ini. Data daripada kajian keratan lintang  yang dicadangkan akan membantu mengenal pasti keluarga yang mengalami pelbagai tahap ketakjaminan makanan, menilai status pemakanan kanak-kanak, dan meningkatkan pengetahuan serta amalan pemakanan ibu bapa.

Selain itu, kerjasama antara sistem pengurusan sisa makanan runcit yang dibantu sensor dan bank makanan mencadangkan infrastruktur penyelamatan makanan yang baru, yang direka untuk menyokong dan memelihara isi rumah yang mengalami ketakjaminan makanan. Pelaksanaan teknologi sensor akan membolehkan lebih banyak makanan berkualiti tinggi dan berkhasiat dipulihkan, meningkatkan kapasiti program bantuan makanan, dan mempromosikan peralihan kepada sistem makanan yang mampan. Dengan mengalihkan sisa makanan dari tapak pelupusan ke penggunaan manusia, kerugian ekonomi daripada pengeluaran makanan dan kesan persekitaran akan dikurangkan.

Walaupun masalah kekurangan zat makanan menelan kos sehingga 11% daripada Keluaran Dalam Negara Kasar (KDNK) setiap tahun di Afrika dan Asia, memperbaiki kekurangan zat makanan kanak-kanak boleh menghasilkan pulangan ekonomi dan mengurangkan perbelanjaan penjagaan kesihatan untuk jangka masa panjang. Lebih penting lagi, ia menjadi kewajipan moral untuk memastikan setiap individu mempunyai akses yang sama kepada makanan yang selamat dan berkhasiat. Matlamat utama program ini pastinya akan menyumbang kepada Matlamat Pembangunan Lestari (SDG) – Tiada Kelaparan dan Penggunaan dan Pengeluaran Bertanggungjawab.

_{Penulis merupakan Pensyarah Kanan di Jabatan Kimia, Fakulti Sains, Universiti Malaya.}